Woensdagavond 30 september 2020 vond er een inspiratieavond plaats in het Huis van Waalre. Op uitnodiging van de Waalrese initiatiefnemers Pieter Donders, Maarten van der Sande en Henk de Vrind, gaf prof. Gabriel van den Brink een lezing over zijn recent verschenen boek “Ruw ontwaken uit de neo-liberale droom” dat in mei van dit jaar is verschenen. Daarna gaf een ambtenaar van de gemeente Peel en Maas, Wil van der Coelen zijn ervaringen met het initiëren van burgerinitiatieven. De avond werd besloten met een korte inleiding van drie thema’s waar de initiatiefnemers al mee zijn begonnen in Waalre, namelijk natuurherstel , wooninitiatieven en armoede.
Op You Tube
vinden we ook een drie kwartier durend interview van filosoof Ad Verbrugge
(jarenlang het gezicht van Beter Onderwijs Nederland) met Gabriel van den Brink
over diens boek. Een aanrader zie https://www.youtube.com/watch?v=FuF4Uyzibgc&t=1674s
Van den Brink
is getogen in Brabant in Eersel en heeft voor zijn dissertatie Woensel genomen
een wijk in Eindhoven. Momenteel woont hij in Leiden en is verbonden aan Centrum Ethos van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij voelt zich nog steeds verbonden met de Brabantse
cultuur en aard die hij omschreef als “gezond samenwerken” zoals wel gebleken
is bij het ontstaan van de High Tech Campus, een samenwerking tussen: overheid, bedrijfsleven en het hoger
onderwijs.
De kern van het boek gaat over het ontstaan van het liberalisme wiens wortels afstammen van de filosofen John Locke, Adam Smith, John Stuart Mill en Milton Friedman.
Het neo-liberalisme wordt niet als filosofisch gegrondveste stroming beschouwd en ook ontkent door VVD coryfee Bolkenstein en ook recent nog door Mark Rutte. Het is een meer hybride of mengvorm van enerzijds het vrije markt ideaal, maar anderzijds de overheid of staat die streng regulerend en voorwaardenscheppend optreedt en de grondwaarden als het ware dwingend oplegt . Het is niet meer de onzichtbare hand van Adam Smith of de homo economicus met zijn puur eigen belang, die leidt tot vrijhandel en zelfs globalisering, maar ook flexibilisering. Bij het neoliberalisme speelt ook de overheid een belangrijke rol door privatisering of op afstand zetten van overheidstaken zoals in het onderwijs, de gezondheidszorg etc.
Volgens van den Brink heeft het ons, Nederland, Europa en
zelfs wereldwijd veel voordelen opgeleverd, als je kijkt naar bijvoorbeeld de
ontwikkeling van het Bruto Nationaal Product / hoofd van de bevolking over 50
jaar of de groeicijfers van import en export of zelfs het aantal
vliegtuigpassagiers dat vanaf Nederland vertrekt. Dat zijn duidelijk positieve
trends. Anderzijds zijn er ook nadelen, waarbij Brink niet eens schade aan het
milieu noemde zoals vervuiling van zee, het water en de grond en de afname van onze biodiversiteit.
Brink focuste daarbij op de toegenomen stress en eenzaamheid en onderhuidse frustratie/woede en met name bij de laagste sociale klasse met het laagste opleidingsniveau en bij de jeugd . Jaarlijks brengt het Centraal Plan Bureau (CPB) een rapport uit waarbij ze de stemming onder de bevolking peilt. Al jaren blijkt daaruit een afnemend vertrouwen in de overheid, in de toekomst en in de samenleving dat bij jongeren sterker is dan bij ouderen. Steevast wordt geconstateerd: “Met mij gaat het goed, maar met de rest niet zo”.
Die onvrede verklaart ook de toenemende populariteit van rechts-populistische politieke partijen in heel Europa en met name ook in Nederland. Denk aan de partij van Pim Fortuyn, later De PVV van Geert Wilders en vrij recent de PVD van Thierry Baudet die toch bijna een kwart van de Nederlandse stemmen trekken. Zij beloven om wat de doen aan het probleem van de immigranten of teveel autochtonen die “onze” welvaart bedreigen. De boodschap van prof van den Brink is duidelijk zolang wij het neoliberalisme zijn gang laten gaan zullen we niet van deze problemen afkomen.
Er is echter een hoopvol perspectief en dat ontleende van den Brink aan de dierenbiologie en met name studies van prof Frans Van de Waal naar het gedrag van primaten. Genetisch gezien heeft de mens veel overeenkomsten met het DNA van primaten en dus zijn er ook overeenkomsten in ons gedrag. De Waal heet duidelijk aangetoond dat chimpansees en Bonobo-apen niet alleen hun eigenbelang nastreven en onderling met elkaar concurreren, maar ook sterk gericht zijn op samenwerken. De mens is ook niet alleen egoïstisch, maar heeft ook een duidelijke altruïstische houding die ten goede komt aan de medemens en samenleving. Nederland is bij uitstek een land waar bijvoorbeeld het vrijwilligerswerk absoluut en relatief het meeste voorkomt. Op allerlei manieren helpen we graag onze familie, ouderen zoals met mantelzorg, leveren we onze vrijwillige bijdrage in sport- en verenigingsleven en komen we tot veel burgerinitiatieven.
Tot mijn grote
verrassing kwam de professor die 70 jaar is , maar momenteel werkt voor de
Vrije Universiteit van Amsterdam, met als oplossing “de Coöperatieve Samenleving”.
In de Middeleeuwen zagen we deze
opleving in de vorm van de beroepsgilden en tijdens de industriële revolutie in
de opkomst van vakbonden. Nu zien we de exponentiële groei van coöperaties in
Nederland en vooral onder energiecoöperaties, landbouwcoöperaties,
winkelcoöperaties etc. Mensen hebben een
diepere behoefte om ook “vrijwillig samen te werken” en dan te kiezen voor deze
rechtsvorm.
Hoe
sympathiek ik het idee van coöperaties ook vind en vooral vanwege de andere
eigendoms- en medezeggenschapsstructuur, toch geloof ik niet dat deze
coöperaties uiteindelijk de neoliberale economie zullen doen laten verdwijnen. Neem
als voorbeeld de Coöperatieve Rabobank die jarenlang een Triple A status had
als financieel meest solide bank, die achteraf net in zulke valkuilen is
getreden als de andere grootbanken, met het manipuleren van de Liborrente, het
gerommel met hypotheken en het heimelijk witwassen van zwart, crimineel geld.
De coöperatieve structuur kon dit uiteindelijk niet voorkomen.
Misschien moet ik het boek van van den Brink zelf gaan lezen om te kijken of deze samenvatting correct is. In de analyse duidelijk en gedegen maar in de oplossing wat smal.
In zijn rol als ambtenaar bij de Gemeente Peel en Maas heeft van der Coelen bijgedragen aan het faciliteren en stimuleren van burgerinitiatieven. Stel je voor in een Gemeente als Waalre met 16.000 inwoners hoeveel kennis en ervaring onder deze burgers aanwezig is tegenover ruwweg zo'n honderd ambtenaren en gemeentelijke politici. De kunst is dus je te organiseren en de krachten te bundelen en te mobiliseren. Dan kan geen enkele Gemeente de druk weerstaan en initiatieven negeren. Natuurlijk heeft iedere gemeente haar eigen takenpakket en voert de taken uit als openbare orde, personen registratie, natuurbeheer en stedebouwkundige planning. Er blijven dan nog genoeg andere zaken over waar burgers in kunnen springen.
Het is goed om je te realiseren dat de Gemeente Waalre in het verleden en nog al veel gedaan heeft op het gebied van burgerparticipatie. Denk aan de gehouden W100 bijeenkomst in 2015 waar ook onderwerpen en thema's uit zijn gekomen die belangrijk worden gevonden door burgers.
Zie ook https://driegeleding.blogspot.com/2015/11/gemeente-waalre-houdt-burgertop.html
Er bestaat ook een al jaren functionerend burgerpanel waarbij honderden bewoners van Waalre regelmatig vragenlijsten krijgen voorgeschoteld over onderwerpen die zijn belangrijkvinden zoals leefbaarheid, duurzaamheid en milieu.
Er bestaat ook al een burgerinitiatiefregeling met regels waarop deze voorstellen ingediend kunnen worden bij de Gemeente Waalre en mogelijk kunnen rekenen op steun van de Gemeenteraad of het College van Burgemeester en Wethouders (B&W).
Zie ook https://driegeleding.blogspot.com/2017/04/het-belang-van-burgerinitiatieven.html
Het plaatselijke weekblad De Schakel is een platform waar allerlei initiatieven bekend gemaakt kunnen worden. We hebben veelal geen idee hoeveel initiatieven er al zijn en moeten dat eerst maar eens inventariseren en presenteren en dat kan al het begin zijn van een Dialoog in Waalre.
